Suoma dearvvašvuohtafuolahusa vuogádat

Almmolaš dearvvašvuohtafuolahus

Suomas buresbirgenguovlluin, Helssega gávpogis ja HUS-ovttastumis lea ovddasvástádus dearvvašvuohtafuolahusa ordnemis.

Juohke buresbirgenguovlu gullá maid oktii viđa ovttasbargoguovllus, main juohkeovttas lea okta universiteahtalaš buohcceviessu. Buresbirgenguovllut, mat gullet seamma ovttasbargoguvlui, ráhkadit ovttasbargosoahpamuša earret eará gaskavuođa bargojuogusteaset.

Buresbirgenguovlu sáhttá ordnet bálvalusaid nu ahte buvttada daid ieš dehe ovttas eará buresbirgenguovlluiguin. Dihto eavttuiguin bálvalusat sáhttet háhkkojuvvot maid priváhta fitnodagain dehe organisašuvnnain dehe nu ahte áššehassii addojuvvo bálvalanseđel. Buresbirgenguovllut sáhttet dárbbu mielde oastit dikšuma maid olgoriikkain.

Dearvvašvuohtabálvalusat juohkásit vuođđodearvvašvuohtafuolahussii ja spesiálabuohccedikšumii. Váldonjuolggadussan vuođđodearvvašvuohtafuolahusa bálvalusat buvttaduvvojit sosiála- ja dearvvašvuohtaguovddážiin ja spesiálabuohccedikšuma bálvalusat dábálaččat buohcceviesuin.

Muhtin gáibideaddji dehe hárvenaš buozalmasaid dikšun dehe gáibideaddji doaibmabijut leat čohkkejuvvon riikkaviidosaččat ovtta buohccevissui dehe doaibmaovttadahkii. Dakkárat leat ovdamearkka dihte mánáid mielriegádan váibmodávddaid dikšun (HUBV), ealasirdimat (HUBV), váttes buollinváttut (HUBV), ja liigedeattasuvradikšun (TUBV).

Lágain lea mearriduvvon sierra, maid dearvvašvuohtabálvalusaid gielda ferte ordnet. Buresbirgenguovllut sáhtte láhkaásaheami rájiid siskkobealde lihkká mearridit, mot dat ollahuhttet bálvalusaid. Dán dihte bálvalusain sáhttet leat erohusat.

Buohcci dikšun ordnejuvvo juogo vuođđo- dehe spesiálabuohccedikšumis dađi mielde, man gáibideaddji dikšuma son dárbbaša. Doavttir árvvoštallá dikšundárbbu ja sádde dárbbu mielde spesiálabuohccedikšumii. Buohcci ii sáhte ieš válljet, addojuvvogo su dárbbašan dikšun vuođđo- vai spesiálabuohccedikšumis. Buohcci sáhttá dattetge válljet dikšumis ovddasvástideaddji dearvvašvuohtastašuvnna sihke ovttas sáddejeaddji doaktáriin spesiálabuohccedikšuma addi ovttadaga, gč. suomagiel liŋkka: hoidosta vastaavan terveyskeskuksen sekä erikoissairaanhoitoa antavan yksikön valitseminen.

Priváhta dearvvašvuohtafuolahus

Priváhta dearvvašvuohtabálvalusat dievasmahttet gieldda bálvalusaid, ja dat buvttadit ráhpadis njealjádasa buot sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusain Suomas. Priváhta bálvalanbuvttadeaddjit, dehege fitnodagat, iehčanas ámmátbargit, organisašuvnnat ja vuođđudusat, sáhttet vuovdit bálvalusaideaset juogo gielddaide, gieldaovttastumiide dehe njuolga áššehasaide. Priváhta doaibmit fállet sihke vuođđo- ja spesiálabuohccedikšuma bálvalusaid. Priváhta dearvvašvuohtabálvalusat dorjojuvvojit Suomas maid almmolaš ruđaiguin, daningo Áel máksá dikšumis buohccedikšunbuhtadusaid, gč. suomagiel liŋkka sairaanhoitokorvaukset.

Priváhta dearvvašvuohtafuolahusa fitnodat galgá ohcat doaibmásis lobi iežas guovllu guovlohálddahusa virgedoaimmahagas dehe Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi lohpe- ja gozihanvirgedoaimmahagas (Valvira). Lohpi ii dárbbašuvvo dalle, go dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolmmoš addá bálvalusaid iehčanas ámmátbargin. Iehčanas ámmátbargi galgá dattetge dahkat doaimmastis ilmmuhusa guovlohálddahusvirgedoaimmahahkii. Lágalažžan dahkkon dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmos galgá leat Valvira mieđihan lohpi bargat ámmáhisttis.

Organisašuvnnat

Suomas doibmet eatnatlohkosaš organisašuvnnat. Organisašuvnnat sáhttet doaibmat bálvalusbuvttadeaddjin buresbirgenguovlluide ja njuolga riikkavuložiidda. Daid bálvalusat dievasmahttet almmolaš dearvvašvuohtafuolahusa. Organisašuvnnain lea maid mearkkašahtti rolla siviilaservodaga oassin. Máŋggaid organisašuvnnaid ulbmilin sáhttá leat ovdamearkka dihte álbmotdearvvašvuođa ovddideapmi dehe buohcci doarjun buozalmasas ceavzimis. Veardidandoarjja ja muosáhusáššedovdivuohta leat guovddáš organisašuvnnaid buvttadan bargu. Dát goalmmát sektora bargu ii háhpohala vuoittu ja vuođđuduvvá dávjá eaktodáhtolašvuhtii.

Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi álbmotservviid, mat doibmet Suomas, dáhkkeorganisašuvdna lea SOSTE. Diehtu sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi álbmotorganisašuvnnain lea čohkkejuvvon SOSTE fierbmesiidduide, gč. suomagiel liŋkka SOSTEn verkkosivuille.

Dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmot

Dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmot juhkkojuvvojit Suomas lágalažžan dahkkon ja namahussuddjejuvvon ámmáhiidda, gč. suomagiel liŋkka laillistettuihin ja nimikesuojattuihin ammatteihin. Lágalažžan dahkan dárkkuha, ahte olmmoš lea čađahan lágas ja ásahusain merrojuvvon oahpu ja ahte sutnje lea mieđihuvvon lohpi doaibmat gažaldatvuloš ámmáhis ja atnit gažaldatvuloš ámmátnamahusa. Lágalažžan dahkama mieđiha Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi lohpe- ja gozihanvirgelágádus (Valvira).

Valvira bajásdoallan JulkiTerhikki-registtarii merkejuvvojit dieđut buot lágalažžan dahkkon dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmuin. Registtar lea almmolaš ja buohkaide rabas. Sáhtát dárkkistit registaris du dikšon olbmo ámmátgelbbolašvuođa. Registaris lea diehtu olbmo riegádanjagis, registtarnummáris ja ámmátvuoigatvuođain.

Namahussuddjejuvvon ámmáhis sáhttá bargat earánai go sierra meroštallojuvvon oahpu čađahan olmmoš, jos sus muđuid lea nohkka buorre oahppu, vásáhus ja ámmátdáidu barggus bargamii. JulkiTerhikki-registtarii merkejuvvojit dieđut maiddái olbmuin, geat geavahit namahussuddjejuvvon ámmátnamahusaid.

Eiseváldi ferte ilmmuhit nuppi EU-riikkaid eiseválddiide, jos dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmo doaibma ráddjejuvvo dehe jos dat gildojuvvo.

Dearvvašvuohtafuolahusa stivren

Suomas sosiála- ja dearvvašvuohtaministeriijas (SDM) lea ovddasvástádus sosiála- ja dearvvašvuohtapolitihkas ja dat válmmaštallá láhkaásaheami. Ministeriija stivre dearvvašvuohtafuolahusa ovttas iežas vuollásaš virgelágádusaiguin ja lágádusaiguin. SDM:a vuollásaš virgelágádusat leat

• Dearvvašvuođa ja buresbirgejumi lágádus (DBL)
• Dálkkassuorggi dorvvolašvuohta- ja ovddidanguovddáš (Fimea)
• Suonjardandorvoguovddáš (SDG)
• Bargodearvvašvuohtalágádus (BDL)
• Sosiála- ja dearvvašvuohtafuolahusa lohpe- ja gozihanvirgedoaimmahat (Valvira).