Suoma dearvvašvuohtafuolahusa vuogádat

Almmolaš dearvvašvuohtafuolahus

Suoma dearvvašvuohtafuolahusa bálvalusaid ordnema ja ruhtadeami ovddasvástádus lea gielddain. Gielda sáhttá ordnet bálvalusaid nu ahte dat buvttada daid ieš dehe ovttas nuppi gielddain dehe oastá bálvalusaid priváhta fitnodagain dehe organisašuvnnain. Dikšun sáhttá dárbbu mielde ostojuvvot maid olgoriikkain.

Dearvvašvuohtabálvalusat juohkásit vuođđodearvvašvuohtafuolahussii ja spesiálabuohccedikšumii. Vuođđodearvvašvuohtafuolahusa bálvalusat buvttaduvvojit gieldda dearvvašvuohtaguovddážis.

Spesiálabuohccedikšun ordnejuvvo dábálaččat buohcceviesuin. Gielddat ráhkadit buohccedikšunbiirriid, main lea ovddasvástádus spesiálabuohccedikšuma ordnemis guovllustis. Dan lassin gieldaovttastumit gullet viđa sierraovddasvástádusguvlui (Sivá-guovlu), mat čohkiidit Helssega, Turku, Tampere, Oulu ja Kuopio universiteahttabuohcceviesuid birra. Dain addojuvvo buot eanemus gáibideaddji dikšun.

Muhtin gáibideaddji dehe hárvenaš dávddaid dikšun lea čohkkejuvvon riikkaviidosaččat ovtta buohccevissui dehe doaibmaovttadahkii. Dakkárat leat ovdamearkka dihte mánáid mielriegádan váibmodávddaid dikšun (HUBV), ealasirdimat (HUBV), váttes buollinváttut (HUBV), ja liigedeattasuvradikšun (TUBV).

Lágain lea mearriduvvon sierra, maid dearvvašvuohtabálvalusaid gielda ferte ordnet. Gielddat sáhttet láhkaásaheami rájiid siste goitge mearridit bálvalusaid viidodagas ja sisdoalus sihke das, mot dat ordnejit bálvalusaid. Dán dihte bálvalusain sáhttet leat erohusat gielddaid mielde.

Buohcci dikšun ordnejuvvo juogo vuođđo- dehe spesiálabuohccedikšumis dađi mielde, man gáibideaddji dikšuma son dárbbaša. Doavttir árvvoštallá dikšundárbbu ja sádde dárbbu mielde spesiálabuohccedikšumii. Buohcci ii sáhte ieš válljet, addojuvvogo su dárbbašan dikšun vuođđo- vai spesiálabuohccedikšumis. Buohcci sáhttá goitge válljet dikšumis ovddasvástideaddji dearvvašvuohtaguovddáža sihke ovttadaga, mii addá spesiálabuohccedikšuma, gč. suomagiel liŋkka: hoidosta vastaavan terveyskeskuksen sekä erikoissairaanhoitoa antavan yksikön valitseminen.

Priváhta dearvvašvuohtafuolahus

Priváhta dearvvašvuohtabálvalusat dievasmahttet gieldda bálvalusaid, ja dat buvttadit ráhpadis njealjádasa buot sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusain Suomas. Priváhta bálvalanbuvttadeaddjit, dehege fitnodagat, iehčanas ámmátbargit, organisašuvnnat ja vuođđudusat, sáhttet vuovdit bálvalusaideaset juogo gielddaide, gieldaovttastumiide dehe njuolga áššehasaide. Priváhta doaibmit fállet sihke vuođđo- ja spesiálabuohccedikšuma bálvalusaid. Priváhta dearvvašvuohtabálvalusat dorjojuvvojit Suomas maid almmolaš ruđaiguin, daningo Áel máksá dikšumis buohccedikšunbuhtadusaid, gč. suomagiel liŋkka sairaanhoitokorvaukset.

Priváhta dearvvašvuohtafuolahusa fitnodat galgá ohcat doaibmásis lobi iežas guovllu guovlohálddahusa virgedoaimmahagas dehe Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi lohpe- ja gozihanvirgedoaimmahagas (Valvira). Lohpi ii dárbbašuvvo dalle, go dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolmmoš addá bálvalusaid iehčanas ámmátbargin. Iehčanas ámmátbargi galgá dattetge dahkat doaimmastis ilmmuhusa guovlohálddahusvirgedoaimmahahkii. Lágalažžan dahkkon dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmos galgá leat Valvira mieđihan lohpi bargat ámmáhisttis.

Organisašuvnnat

Suomas doibmet eatnatlohkosaš organisašuvnnat, mat buvttadit sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusaid sierra buohcce- ja áššehasjoavkkuide. Bálvalusat dievasmahttet almmolaš dearvvašvuohtafuolahusa ja daid ulbmilin sáhttá leat ovdamearkka dihte álbmotdearvvašvuođa ovddideapmi dehe buohcci doarjun buozalmasain ceavzimis. Veardidandoarjja ja muosáhusáššedovdamuš leat organisašuvnnaid buvttadan guovddášdoaibma. Goalmmát sektora bálvalusaid ulbmilin ii leat háhpohallat vuoittu ja dat vuođđuduvvá dávjá eaktodáhtolašvuhtii.

Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi álbmotservviid, mat doibmet Suomas, dáhkkeorganisašuvdna lea SOSTE. Diehtu sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi álbmotorganisašuvnnain lea čohkkejuvvon SOSTE fierbmesiidduide, gč. suomagiel liŋkka SOSTEn verkkosivuille.

Dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmot

Dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmot juhkkojuvvojit Suomas lágalažžan dahkkon ja namahussuddjejuvvon ámmáhiidda, gč. suomagiel liŋkka laillistettuihin ja nimikesuojattuihin ammatteihin. Lágalažžan dahkan dárkkuha, ahte olmmoš lea čađahan lágas ja ásahusain merrojuvvon oahpu ja ahte sutnje lea mieđihuvvon lohpi doaibmat gažaldatvuloš ámmáhis ja atnit gažaldatvuloš ámmátnamahusa. Lágalažžan dahkama mieđiha Sosiála- ja dearvvašvuohtasuorggi lohpe- ja gozihanvirgelágádus (Valvira).

Valvira bajásdoallan JulkiTerhikki-registtarii merkejuvvojit dieđut buot lágalažžan dahkkon dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmuin. Registtar lea almmolaš ja buohkaide rabas. Sáhtát dárkkistit registaris du dikšon olbmo ámmátgelbbolašvuođa. Registaris lea diehtu olbmo riegádanjagis, registtarnummáris ja ámmátvuoigatvuođain.

Namahussuddjejuvvon ámmáhis sáhttá bargat earánai go sierra meroštallojuvvon oahpu čađahan olmmoš, jos sus muđuid lea nohkka buorre oahppu, vásáhus ja ámmátdáidu barggus bargamii. Namahussuddjejuvvon dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolmmoš ii vealttakeahttá dárbbaš Valvira dohkkeheami ámmátnamahusa atnui. JulkiTerhikki-registtarii merkejuvvojit dieđut maiddái olbmuin, geat geavahit namahussuddjejuvvon ámmátnamahusaid.

Eiseváldi ferte ilmmuhit nuppi EU-riikkaid eiseválddiide, jos dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmo doaibma ráddjejuvvo dehe jos dat gildojuvvo.

Dearvvašvuohtafuolahusa stivren

Suomas sosiála- ja dearvvašvuohtaministeriijas (SDM) lea ovddasvástádus sosiála- ja dearvvašvuohtapolitihkas ja dat válmmaštallá láhkaásaheami. Ministeriija stivre dearvvašvuohtafuolahusa ovttas iežas vuollásaš virgelágádusaiguin ja lágádusaiguin. SDM:a vuollásaš virgelágádusat leat

• Dearvvašvuođa ja buresbirgejumi lágádus (DBL)
• Dálkkassuorggi dorvvolašvuohta- ja ovddidanguovddáš (Fimea)
• Suonjardandorvoguovddáš (SDG)
• Bargodearvvašvuohtalágádus (BDL)
• Sosiála- ja dearvvašvuohtafuolahusa lohpe- ja gozihanvirgedoaimmahat (Valvira).