Láhkaásaheapmi Suomas

Suomas lágaid ásaha riikkabeaivvit. Sosiála- ja dearvvašvuohtaministeriija (SDM) addá rávvagiid sosiála- ja dearvvašvuohtafuolahusa láhkaásaheami ollašuhttimis ja das lea ovddasvástádus láhkaásaheami gárgeheamis. Dasa lassin sosiála- ja dearvvašvuohtaministeriija addá rávvagiid ja ávžžuhusaid dearvvašvuohtafuolahusa ámmátolbmuide. Buresbirgenguovlluin addojuvvojit dárkilis rávvagat dearvvašvuohtafuolahusa bálvalusaid ordnemis.


Suoma vuođđoláhka lea buot láhkaásaheami vuođđun. Vuođđoláhka dorvvasta rievtti vealtameahttun birgenláhkái ja fuolahussii. Fuolahusain dárkkuhuvvo earret eará hohpolaš buohccedikšun. Vuođđolágas lea maid mearriduvvon hoahpuhis dikšumis. Dan ollahuhttima várás almmolaš váldái lea biddjon geatnegasvuohta dorvvastit juohkehažžii dárbbašlaš sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusat sihke geatnegasvuohta ovddidit álbmoga dearvvašvuođa.

Vuoigatvuohta doarvái buriide sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusaide čállojuvvui vuođđolága dorvvastan vuođđovuoigatvuođaide jagi 1995 ovttas eará nu daddjojuvvon ekonomalaš, sosiála ja čuvgehuslaš vuoigatvuođaiguin. Lága ráđđehusa evttohusa ákkaid mielde doarvái buorrin bálvalussan sáhttet adnojuvvot dakkár bálvalusat, mat duddjojit juohkeoktii eavttuid doaibmat servodagas dan dievasválddálaš osolažžan.

Sáhtát oahpásnuvvat Suoma láhkaásaheapmái Finlex-bálvalusas. Finlex lea oažžunsajis suomagillii ja ruoŧagillii. Muhtin lágain leat maid oažžunsajis maiddái oanehis eŋgelasgiel jorgalusat.

Vuođđoláhka 731/1999 (Finlex)

Lágat ja ásahusat, mat gusket dearvvašvuođa fuolahusa Suomas

Dábálaš lágat, mat gusket almmolaš dearvvašvuođa fuolahusa, čoahkkanit dearvvašvuođa fuolahuslágas ja sosiála- ja dearvvašvuođa fuolahusa ordnemis addojuvvon lágas. Dasa lassin almmolaš dearvvašvuođa fuolahusaid mávssuin leat leame iežaset lágat. Priváhta dearvvašvuođa fuolahusas, dearvvašvuođa fuolahusa ámmátolbmuin ja dálkasiin lea maid sierra láhkaásaheapmi.

Dearvvašvuođa fuolahuslága mielde dearvvašvuođa fuolahusa doaibma ferte vuođđuduvvat duođaštussii ja buriide dikšungeavadiidda. Doaimmas galgá leat alla kvaliteahtta, dat galgá leat dorvvolaš ja áššáigullevaččat ollahuhtton.

Dearvvašvuođa fuolahusa bálvalusaid ordnengeatnegasvuođas mearriduvvo sosiála- ja dearvvašvuođa fuolahusas addojuvvon lágas. Buresbirgenguovlluin lea ovddasvástádus sosiála- ja dearvvašvuođa fuolahusa ordnemis guovllusteaset ja ordnenovddasvástádus gokčá guovlluid orruid. Earáid go buresbirgenguovllu orruid rievttis oažžut buresbirgenguovllu bálvalusaid mearriduvvo sierra.

Dasa lassin sierralágain, dego njoammudávdalágain 1227/2016 (Finlex), lea mearriduvvon máŋggain dearvvašvuođa fuolahusa bálvalusain sierra. 

Láhkaásaheapmi, mii guoská dearvvašvuođabálvalusaid mávssuid

Lága mielde sosiála- ja dearvvašvuođa bálvalusain dus sáhttá berrojuvvot máksu bálvalusa geavaheamis. Máksu, mii berrojuvvo bálvalusas, oažžu leat eanemusat dan buvttadeamis dagahan goluid sturrosaš. Lágas muitaluvvo, mat sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusain leat dutnje nuvttá ja mearriduvvo dasa lassin earret eará máksindáhkis. Ásahusain mearriduvvo das, man sosiála- ja dearvvašvuohtabálvalusaid geavaheamis oažžu bearrat mávssuid ja mávssuid sturrodagas.

Láhkaásaheapmi, mii guoská priváhta dearvvašvuođa fuolahusa

Priváhta dearvvašvuođa fuolahusas lea sierra láhkaásaheapmi, mii guoská earret eará doaibmalobi ja bearráigeahču. 

Láhkaásaheapmi, mii guoská dearvvašvuođa fuolahusa ámmátolbmuid

Dearvvašvuođa fuolahusa ámmátbargiin addojuvvon lágain viggojuvvo sihkkarastot bargiid dohkálašvuohta lágalažžan dahkan- ja registrerenvugiiguin sihke ámmátbargama bearráigeahčuin. Bargiid ámmátdáidu, vásáhus ja skuvlejupmi leat vuođđun buori dikšumii. Dearvvašvuođa fuolahusa ámmátbargiide leat ásahuvvon dievasmahttinoahpu geatnegasvuohta, daningo dikšunvuogit ja rusttegat sihke dálkkasdieđalaš diehtu gáibidit jeavddalaš beaivádeami.

Dálkkasláhkaásaheapmi

Dálkkasláhkaásaheami ulbmilin lea dáhkidit beaktilis, dorvvolaš, vuogálaš ja ekonomalaš dálkkasdikšun buohkaide, geat dan dárbbašit. 

Lágat, mat gusket buohcci rivttiid Suomas

Buohcci rievttit dorvvastuvvojit máŋgga lágas, main mávssolaččamus lea láhka buohcci sajádagas ja rivttiin. Lágas mearriduvvo ovdamearkka dihte buohcci diehtunoažžunrievttis, iešmearridanrievttis ja buohcceáššegirjjiin. Eará lágat, mat gusket buhcciid rivttiid, leat sierralágán giellalágat, buohccedáhkádusláhka sihke ásahus visttiid easttahisvuođas.

Dus lea buohccelága mielde riekti buori dearvvašvuohta- ja buohcceviessodikšumii sihke meannudeapmái, mii dasa gullá. Buori dikšumii ja meannudeapmái laktásit ovdamearkka dihte dikšuma šládja, buohccedorvvolašvuohta, ovttaveardásašvuohta ja bargiid ámmátdáidu ja máhttin. Ovttage ii oaččo almmá dohkálaš ákka haga bidjat sierra sajádahkii sohkabeali, agi, álgoboahtimuša, giela, oskkoldaga, nanu jáhku, oaivila, dearvvašvuohtadili, lámisvuođa dehe eará ákka geažil, mii laktása olbmui.

Lágat, mat gusket buohcceáššegirjjiid

Buohcceáššegirjjit leat oaivvilduvvon earenoamážit doarjut du dikšuma. Daidda galget merkejuvvot dikšuma plánema, ordnema, ollahuhttima ja čuovvuma dorvvasteami várás dárbbašlaš dieđut. Girjenvuloš dieđut galget leat dárbahassii viidát sihke čielgasat ja ipmirdahttit. Buohcceáššegirjjiide merkejuvvojit maid buot dikšunmearrádusat ja ságastallamat, mat leat leamaš dikšumis duinna ja du oapmahaččaiguin. Buohcceáššegirjjit leat dehálaččat sihke du ja du dikšun ámmátolbmuid riektedorvvu dáfus earenoamážit, juos dagat guoddalusa dehe dikšun šaddá muđuid maŋálgihtii čielggaduvvot.

Lágat, mat gusket dikšuma giela

Suomas dikšun addojuvvo Suoma virggálaš gielain, mat leaba suopma ja ruoŧŧa. Dasa lassin sápmelaččain ja nuppi Davviriikkas boahttiin lea dihto eavttuid mielde riekti oažžut dikšuma iežas giela mielde.

Buohccevahátláhka

Buohccevahágis, mii laktása Suomas addojuvvon dikšumii, sáhttá ohcat buhtadusa Buohccedáhkádusguovddážis. Visot dearvvašvuohta- ja buohccedikšuma olis šaddan dáhpalaš čuovvumušat eai buhttejuvvo, muhto dušše dat persovdnavahágat, mat devdet buohccevahátlága gáibádusaid.

Juos dutnje lea geavvan buohccevahát olgoriikkain, čielggat dikšunaddis dehe dikšuma addin riikka kontáktačuoggás, mot sáhtát ohcat buhtadusa buohccevahágis.

Lágat, mat gusket visttiid easttahisvuođa

Suomas huksemis easttahisvuođa stivre ásahus visttiid easttahisvuođas.

Lágat, mat gusket rájiid rasttildeaddji dearvvašvuođa fuolahusa Suomas

Lágat, mat gusket rájiid rasttildeaddji dearvvašvuođa Suomas, gusket earret eará olgoriikkain bohttiid rievtti oažžut dikšuma Suomas, olgoriikkain ožžojuvvon dikšuma goluid buhttema, dikšumii ohcaleami olgoriikkaide sihke eurohpalaš dálkkasmearrádusa. 

Lágat, mat gusket buohccedikšunrivttiid

Du riekti buohccedikšumii juogo Suomas dehe olgoriikkain vuođđuduvvá juogo Suoma álbmotlaš láhkaásaheapmái, EU-láhkaásaheapmái dehe riikkaidgaskasaš sosiáladorvosoahpamušaide. Láhkaásaheamis lea meroštallojuvvon sierra dikšunrievtti viidodagas sierralágán diliin sihke dikšungoluid rehkega sáddemis ja buhttemis.

Lágat, mat gusket rájiid rasttildeaddji dearvvašvuođa fuolahusa buhtadusaid

Du riekti oažžut buhtadusaid juogo Suomas dehe olgoriikkain dáhpáhuvvan buohccedikšumis vuođđuduvvá juogo Suoma álbmotlaš láhkaásaheapmái, EU-láhkaásaheapmái dehe riikkaidgaskasaš sosiáladorvosoahpamušaide. 

Lágat, mat čujuhit dálkasiidda

Buohccedirektiiva gáibida, ahte EU-riikkat dovddastit nuppi lahttoriikkain addojuvvon dálkkasmearrádusaid. Dálkkasmearrádusaid vuostevurolaš dovddasteamis lea Suomas mearriduvvon dálkkaslágas. Komišuvnna ollahuhttindirektiivvas mearriduvvo diehtosisdoalus, mat dálkkasmearrádusas galget leat, vai dat sáhttá ollahuhttot nuppi lahttoriikkas. 

Nuppástusohcanlágat Suomas

Nuppástusohcaneiseváldi ja guoskadanvuloš láhkaásaheapmi sorjájit das, man áššái don leat ohcame nuppástusa. Čielggat nuppástusohcama meannudanvugiid álohii sierra mearrádusdahkkis.

Dábálaš lágat, mat gusket nuppástusohcama Suomas
Buohcci sajádat ja riekti dearvvašvuođa fuolahusa ordnedettiin
Almmolaš dearvvašvuođa fuolahusa áššehasmávssut
Mearrádusat, mat gusket Kela dikšunriekteduođaštusa ja dikšumii várás ohcaleami ovdalobi sihke riikkaidgaskasaš buohccedikšunbuhtadusaid

Oahpásnuva maid dáidda fáttáide: